7 Dywizja Piechoty gen. bryg. Janusza Gąsiorowski już od pierwszych minut II wojny światowej stanęła do twardej walki z niemieckim agresorem. Po skutecznych bojach opóźniających prowadzonych 1 i 2 września przeciwko siłom głównej niemieckiej 10 Armii, w dniach 3 i 4 września 7 Dywizja Piechoty stoczyła z nieprzyjacielem ciężką i krwawą bitwę pod Janowem (niem. Gefecht bei Janow).

Od świtu do późnego popołudnia 3 września pod Dębowcem, Zrębicami, Piaskiem i Śmiertnym Dębem, oddziały dywizji prowadziły zacięte walki z niemiecką 4 Dywizją Piechoty i 3 Dywizją Lekką. Do najkrwawszych zmagań doszło jednak pod Janowem, Złotym Potokiem i Siedlcem. To właśnie w rejonie Złotego Potoku znajdujące się w okrążeniu dowództwo 7 Dywizji Piechoty, uderzeniem wspierającego przez własną artylerię pułku odwodowego, usiłowało przerwać pierścień niemieckiego okrążenia. Po dwóch godzinach prowadzonego z sukcesem natarcia w kierunku południowo-wschodnim, siły polskie wobec rosnących strat oraz naporu oddziałów zmotoryzowanych i pancernych 3 Dywizji Lekkiej, zostały zmuszone wycofać się na pozycje wyjściowe w rejonie doliny janowskiej (nazwanej później przez polskich żołnierzy „doliną śmierci”), gdzie od wieczora odpierały kolejne ataki przeciwnika.

W nocy z 3 na 4 września ruszyło kolejne natarcie, w wyniku którego część sił 7 Dywizji Piechoty okrążonych bezpośrednio pod Złotym Potokiem, przebiła się przez pierścień nieprzyjaciela. Już rano 4 września oddziały 7 Dywizji Piechoty stoczyły kolejny bój, zaskakując pod Lelowem pododdziały niemieckiej 2 Dywizji Lekkiej, w tym jej sztab, który przez pewien czas znajdował się w krytycznym położeniu i w czasie walki poniósł bolesne straty.

Choć bitwa pod Janowem zakończyła się rozbiciem części 7 Dywizji Piechoty i dostaniem się do niewoli jej dowództwa w dniu 4 września, to w świetle najnowszych badań ogólna ocena działań bojowych tej wielkiej jednostki Wojska Polskiego w rejonie Częstochowy wypada stosunkowo pozytywnie. Pomimo olbrzymiej dysproporcji sił dywizja spełniła swoje zadanie, przez cztery dni (1-4 września 1939 roku) ofiarną walką opóźniając na dystansie od 80 do 100 km natarcie potężnych sił nieprzyjaciela w kierunku Warszawy.

W czasie dwudniowej bitwy pod Janowem poległo lub zostało rannych 1500 żołnierzy 7 Dywizji Piechoty, w tym m.in. ppłk dypl. dr Stanisław Wilimowski, mjr Jan Wrzosek, kpt. Włodzimierz Hryńko, rtm. Feliks Żurawski czy por. Zygmunt Choroba. Ponadto do niemieckiej niewoli dostało się łącznie 3000 polskich żołnierzy. Ostatecznie z okrążenia pod Janowem wydostała się ponad połowa sił dywizji, której oddziały kontynuowały swój szlak bojowy, walcząc na innych odcinkach frontu nawet do początku października 1939 roku. 

Opracowanie :
kurator wystawy – Adam Kurus historyk IPN Oddział Katowice.